XOÀI CAM RANH

Cam Ranh là vùng đất được hưởng nhiều ưu đãi của thiên nhiên ở tỉnh Khánh Hòa: Nhiều trại tôm giống, diện tích mía đường nhiều nhất tỉnh, có mỏ cát trắng làm thủy tinh tự nhiên và đặc biệt là xoài với hơn 4.000 ha cho sản lượng hàng năm lên tới gần 200.000 tấn.Tôm và mía đường chỉ mới có mặt ở Cam Ranh từ hơn chục năm trở lại đây, còn cây xoài thì đã có mặt ở Cam Ranh từ lâu lắm rồi, giống như một thứ đặc sản trời cho. Ở các xã Cam Hải, Cam Đức… có những vườn xoài cổ thụ, gốc cây hai người ôm mới trọn.

Ngày trước, người dân trồng xoài nơi đây cứ đợi mưa trời nuôi cây, tới mùa ra trái, năng suất cây vì thế không cao, chất lượng trái kém dẫn đến giống xoài bán không được giá. Năm năm trở lại đây, trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường, các hộ làm vườn nơi đây đã thay giống xoài mủ địa phương sang xoài cát Hòa Lộc, xoài Thanh Ca, xoài Thái Lan... Năng suất cây trồng nhờ đó tăng lên, giảm sâu bệnh, lại cho quả có vị ngọt, thơm hơn. Xoài Cam Ranh dần được trồng đại trà, trở thành cây công nghiệp đem lại hiệu quả kinh tế cao cho vùng đất miền biển này. Có hai lý do khiến xoài Cam Ranh nổi tiếng, được nhiều người ưa chuộng: xoài có vị vừa chua vừa ngọt trộn lẫn đậm đà, giá xoài lại không cao so với xoài phương Nam. Vì thế, người trong Nam mỗi khi ra Bắc đều không quên mua cho mình những túi xoài Cam Ranh làm quà...

Mùa xoài ở Cam Ranh kéo dài từ tháng 4 cho đến tháng 7 hàng năm. Đó cũng là thời điểm chợ xoài xuất hiện. Gọi là chợ xoài bởi vì dọc theo con đường dài 4 km từ Cam Đức đến Cam Hải Tây trên Quốc lộ 1A (đoạn qua Cam Ranh), hàng bày bán ven đường chỉ có xoài và xoài. Những vựa xoài thành hình với từng "núi" xoài vun lên là địa chỉ cho các xe tải Nam - Bắc ghé vào chở xoài ra Bắc. Cả một lực lượng lao động chịu trách nhiệm đóng xoài vào thùng để vận chuyển đường dài... Cuộc hành trình của trái xoài bắt đầu từ Cam Ranh đi Hà Tĩnh, Nghệ An, Thanh Hóa, Hải Phòng, Hà Nội…
Đóng xoài là một nghệ thuật. Người ta xếp xoài "có đầu có đuôi” vào thùng, lót giấy báo cũ quanh từng lớp xoài. Giấy báo cũ ngoài tác dụng chống va chạm, còn ủ nhiệt để xoài kịp chín khi tới nơi tiêu thụ. Chọn xoài đóng hàng cũng đòi hỏi phải lựa chọn thật kỹ càng: trái xoài già, không non quá và cũng chưa bắt đầu chín.
Đó là chợ xoài đóng hàng đi. Một loại chợ xoài khác là chợ xoài du lịch. Người bán xoài phân loại giống xoài lớn nhỏ khác nhau, xoài chín, xoài xanh để riêng. Những chiếc lều che tạm, những "núi" xoài cứ trải dài... Giống như ở hầu hết các chợ du lịch khác, người bán hàng cũng nói "giá trên trời" cho khách mặc cả, có khi gấp đôi, gấp ba. Chợ xoài bán 24/24 giờ. Buổi tối, cả dãy đèn néon thắp sáng đợi khách. Khách dừng chân mua mỗi người vài cân. Xoài Cam Ranh cứ thế mà đi ra tận Quảng Ninh, Lạng Sơn, Cao Bằng…